Wykład inauguracyjny wygłosił abp Salvatore Pennacchio, Nuncjusz Apostolski w Polsce: DYPLOMACJA STOLICY APOSTOLSKIEJ I RELACJE MIĘDZYNARODOWE
Wrocław, 15 października 2019 r.
J.E. abp Józef Piotr Kupny,
Arcybiskup Wrocławski i Wielki Kanclerz,
Jego Magnificencja Rektor Wydziału Teologicznego,
Prof. Włodzimierz Wołyniec,
Czcigodni Profesorowie,
Drodzy goście,
Drodzy Seminarzyści i Studenci,
Z radością przyjąłem Państwa zaproszenie na dzisiejszą inaugurację roku akademickiego Papieskiego Instytutu Teologicznego, położonego w sercu Wrocławia, jednego z najstarszych miast w Polsce, charakteryzującego się silną tożsamością kulturową i szczerym umiłowaniem swych wielowiekowych tradycji.
W kontekście obchodów stulecia relacji dyplomatycznych między Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską i przybycia pierwszego Nuncjusza Apostolskiego w odrodzonej Polsce, J.E. Achillesa Rattiego (1919-2019), wydaje mi się właściwe zilustrowanie roli zarówno dyplomacji Stolicy Apostolskiej, jak i samej Nuncjatury Apostolskiej.
Kiedy w marcu 1978 r. zostaliśmy przyjęci na audiencji przez papieża Pawła VI, przypomniał on nam, młodym absolwentom akademickim gotowym do wyjazdu na misje, że dyplomacja watykańska jest „wyjątkową i uprzywilejowaną posługą, często niejasną i nieznaną” (Paweł VI, Przemówienie do Przełożonych i studentów Papieskiej Akademii Kościelnej, 23 marca 1978). Z mojego doświadczenia dodam jeszcze, że jest to posługa cicha, efektywna i czasem niezrozumiana. Dlatego w tym inauguracyjnym przemówieniu pragnę uczynić „zrozumiałą” rolę dyplomacji na poziomie lokalnym i międzynarodowym.
Kontynuując w sposób systematyczny, chciałbym zacząć w sposób tradycyjny, czyli od definitio terminorum. Termin «Stolica Święta» w rzeczywistości ma bardzo konkretne znaczenie w Kodeksie Prawa Kanonicznego. Ściśle mówiąc, «Stolica Święta» czy «Stolica Apostolska» wskazuje Stolicę Piotrową, a zatem Papieża, który jest następcą św. Piotra. Jednakże termin ten jest częściej używany w szerokim znaczeniu, wskazując nie tylko samego Papieża, ale także Sekretariat Stanu i inne Dykasterie Kurii Rzymskiej, które pomagają Papieżowi w sprawowaniu rządów w Kościele Katolickim (por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 361).
Stolica Apostolska uważana jest za suwerenny podmiot, posiadający międzynarodową osobowość prawną. Jej suwerenność nie jest powiązana jedynie z terytorium, ale także z osobą, mianowicie z osobą Biskupa Rzymu, czyli Papieża.
Jako podmiot prawa międzynarodowego, Stolica Apostolska prowadzi prawdziwą działalność dyplomatyczną. Zwykle używamy w tym kontekście wyrażeń bardziej powszechnych jak „dyplomacja watykańska” lub „dyplomacja papieska”.
Należy doprecyzować, że Państwo Watykańskie, małe niezależne terytorium, które obejmuje Wzgórze Watykańskie w Rzymie, nie wysyła ani nie przyjmuje ambasadorów i nie angażuje się jako takie w działalność dyplomatyczną. Funkcję tę pełni Stolica Apostolska, a nie Państwo Watykańskie, nawet jeśli jest ono pod każdym względem podmiotem niezależnym i suwerennym. Chociaż Stolica Apostolska została całkowicie pozbawiona swojego terytorium w latach 1870–1929, nadal wysyłała i przyjmowała ambasadorów, zawierała traktaty międzynarodowe, odgrywała aktywną rolę w mediacjach międzynarodowych, pełniła wszystkie działania właściwe suwerennym podmiotom. W tym sensie utworzenie Państwa Watykańskiego na mocy Traktatów Laterańskich z 1929 r. nie ustanowiło suwerenności Stolicy Apostolskiej, ale jeszcze bardziej ją ukazało i zagwarantowało.
Z pewnością należy pamiętać, że ta międzynarodowa działalność Stolicy Apostolskiej, zarówno dyplomatyczna jak i nie-dyplomatyczna, jest w ostateczności działalnością Papieża jako takiego. Papież jest głównym podmiotem odpowiedzialnym za relacje dyplomatyczne Stolicy Apostolskiej. Jest to wyraźnie widoczne na przykład w osobistych działaniach Ojca Świętego Jana Pawła II, szczególnie w Europie Środkowej i Wschodniej, a także w różnych inicjatywach Papieża Franciszka, które mają wpływ i wywierają skutki w odniesieniu do całej ludzkości, jak np. zaangażowanie w sprawy uchodźców i migrantów, ochrona środowiska lub przezwyciężenie konfliktów międzynarodowych i wojen domowych.
Papieżowi pomagają w tej pracy dyplomatycznej różne urzędy Stolicy Apostolskiej, w szczególności Sekretariat Stanu, Nuncjatury Apostolskie i Przedstawicielstwa w różnych krajach, w tym oczywiście także Nuncjatura Apostolska w Polsce, oraz stałe misje lub obserwatorzy przy organizacjach międzynarodowych. Ponadto, Ojciec Święty może liczyć na współpracę i pomoc lokalnych episkopatów, wiernych i ludzi dobrej woli różnych wyznań.
Stolica Apostolska utrzymuje relacje dyplomatyczne zarówno na poziomie dwustronnym, jak i wielostronnym. Na poziomie dwustronnym Stolica Apostolska posiada relacje dyplomatyczne ze 183 państwami (ostatnie z nich, które nawiązało relacje, to Birma w maju 2017 r.). W tych państwach, Stolicę Apostolską reprezentuje Nuncjusz Apostolski akredytowany przy rządzie, który jest członkiem korpusu dyplomatycznego i pomaga biskupom w ich posłudze pasterskiej dla dobra duchowego i materialnego Ludu Bożego, a także we wdrażaniu relacji jedności ze Stolicą Apostolską.
Nuncjusz Apostolski odgrywa podwójną rolę. Z jednej strony jest przedstawicielem Papieża w Kościele lokalnym w danym kraju lub w kilku krajach jednocześnie. W tej roli ma obowiązek umacniania więzi jedności i komunii między Stolicą Piotrową i Kościołem lokalnym (por. kan. 364). Z drugiej strony reprezentuje Papieża wobec państw i władz cywilnych zgodnie z normami prawa międzynarodowego. Zgodnie z Konwencją wiedeńską o stosunkach dyplomatycznych z 1961 r., Nuncjusz Apostolski ma stopień ambasadora.
Ponadto, w wielu krajach Nuncjusz jest automatycznie dziekanem Korpusu Dyplomatycznego, tak jak tutaj w Polsce. Jest on primus inter pares pośród wszystkich szefów misji dyplomatycznych i pełni różne funkcje protokolarne, takie jak wygłaszanie przesłań lub przemówień do najwyższych władz państwowych w imieniu Korpusu Dyplomatycznego, jak również witanie i żegnanie ambasadorów przybywających i wyjeżdżających z kraju. Podstawowym zadaniem Nuncjusza jest promowanie i rozwijanie relacji między Stolicą Apostolską a władzami państwowymi, przy których jest akredytowany. We współpracy z Kościołem lokalnym jest wezwany do zarządzania sprawami dotyczącymi relacji między Kościołem a państwem, w tym sporządzania porozumień w sprawach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania lub wdrażania obowiązujących już konkordatów.
Stolica Apostolska i Rzeczpospolita Polska podpisały w dniu 28 lipca 1993 r. nadal obowiązujący konkordat. W owym czasie pełnomocnikami stron byli ówczesny Nuncjusz Apostolski abp Józef Kowalczyk i minister spraw zagranicznych prof. Krzysztof Jan Skubiszewski.
Po długiej procedurze parlamentarnej, wymiana dokumentów ratyfikacyjnych odbyła się w Watykanie 25 marca 1998 r. Miesiąc później konkordat wszedł w życie, a następnie ustanowiono dwie Komisje Konkordatowe, kościelną i rządową. Konkordat wzmocnił na poziomie porozumienia międzynarodowego gwarancje wolności wyznania w kraju. Pośród najbardziej znaczących innowacji konkordatu należy zaś podkreślić wprowadzenie tzw. małżeństwa konkordatowego.
Państwa, które nawiązały relacje dyplomatyczne ze Stolicą Apostolską reprezentowane są przez ambasadora, który może przebywać na stałe w Rzymie lub w innym kraju. Obecny Ambasador RP przy Stolicy Apostolskiej to J.E. Janusz Kotański, który przedstawił listy uwierzytelniające Ojcu Świętemu Franciszkowi w dniu 23 czerwca 2016 r.
Istnieją też państwa, z którymi Stolica Apostolska nie ma wciąż relacji dyplomatycznych; w tych przypadkach jest ona reprezentowana, tam gdzie to możliwe, przez delegata apostolskiego, który, choć ma rolę zasadniczo kościelną, może jednak utrzymywać kontakty z władzami państwowymi, nawet jeśli ściśle mówiąc, nie ma rangi ambasadora.
Pomimo faktu, że dyplomacja papieska regulowana jest przez prawo i normy międzynarodowe, jest ona raczej nietypowa i sui generis. Relacje dwustronne między Stolicą Apostolską a państwem różnią się pewnymi licznymi i ważnymi elementami w porównaniu do tych panujących między państwami. W rzeczywistości, w porównaniu z innymi państwami, Stolica Apostolska nie ma bowiem celów natury politycznej, handlowej czy wojskowej i pozostaje neutralna w sporach między państwami. Kwestie te leżą poza interesem Stolicy Apostolskiej, chyba że mają reperkusje w innych dziedzinach, takich jak pokój na świecie, lub o ile państwa w drodze wzajemnego porozumienia nie zażądają mediacji Stolicy Apostolskiej w celu rozwiązania sporu.
Stało się tak na przykład w 1885 r. (po zniesieniu Państwa Papieskiego) za pontyfikatu Leona XIII, kiedy Niemcy i Hiszpania poprosiły Papieża, aby był ich rozjemcą w konflikcie o Wyspy Karolińskie, i poddały się zgodnie jego werdyktowi. Niedawny przypadek to ten z 1978 r., kiedy to Argentyna i Chile poprosiły o międzynarodowe mediacje Stolicy Apostolskiej w sporze o Kanał Beagle (floty obu państw były już gotowe do bitwy), w wyniku czego ostatecznie udało się osiągnąć pokojowe porozumienie. Nawet jeśli chodzi o sprawy czysto doczesne, Stolica Apostolska przyjmuje więc złożoną rolę międzynarodowego mediatora w celu osiągnięcia pokoju, szczególnie między państwami o populacji w większości katolickiej.
Niedawno dyplomacja papieska odegrała również istotną rolę dyplomatyczną w procesie pojednania między Kubą a Stanami Zjednoczonymi. Podobnie ważną rolę odegrała ponadto dyskretnie i skutecznie również w Sudanie Południowym, Mozambiku, Wenezueli i w innych krajach.
Należy podkreślić, że w przeciwieństwie do dwóch państw, z których jedno jest zawsze obce wobec drugiego, Kościół katolicki nigdy nie jest tak naprawdę bytem obcym. Dzieje się tak za każdym razem, gdyż obywatele danego kraju są również członkami Kościoła. Uzasadnia to fakt, że Sekcja ds. Relacji z Państwami w Sekretariacie Stanu nie jest tożsama z Ministerstwem Spraw Zagranicznych. Co więcej, ponieważ Kościół i państwo w zakresie swoich kompetencji działają dla wspólnego dobra tego samego ludu i tej samej wspólnoty, nie są to podmioty wobec siebie przeciwne, przynajmniej co do zasady. Element ten oznacza, że w celu pogłębienia wzajemnego zrozumienia i współpracy musi istnieć dialog między obiema stronami, nie tylko na poziomie lokalnym czy krajowym, ale także na szczeblu dyplomatycznym i instytucjonalnym pomiędzy Stolicą Apostolską, która obejmuje centralne organy kierownicze Kościoła, a poszczególnymi państwami.
Stolica Apostolska zawsze zwracała szczególną uwagę na losy ludzkości jako takiej. Z tego powodu była zapraszana do członkostwa w różnych organizacjach międzynarodowych i regionalnych, które powstały po tragicznych wydarzeniach II wojny światowej. Ta współpraca przybiera różne formy. W niektórych przypadkach, jak w przypadku Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) oraz Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (AIEA), Stolica Apostolska jest pełnoprawnym członkiem i posiada swojego Stałego Przedstawiciela; w innych przypadkach, jak w Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) i w Radzie Europy, ma status „obserwatora” i jest reprezentowana przez Stałego Obserwatora, który bierze regularnie udział w szczytach, konferencjach, oraz innych spotkaniach tych Organizacji.
Każdego roku Sekretariat Stanu publikuje dokument zatytułowany: Stolica Apostolska i Organizacje międzynarodowe, który zawiera listę wszystkich konferencji i spotkań, w których uczestniczyła Stolica Apostolska w ciągu roku. Już sama lektura tej publikacji pokazuje, że Stolica Święta interesuje się wieloma tematami, takimi jak propagowanie pokoju, poszanowanie prawa humanitarnego w przypadku konfliktów, rozbrojenie, pokojowe wykorzystanie energii jądrowej, prawa człowieka, w tym prawo do życia i wolność wyznania, troska o migrantów i uchodźców, integralny rozwój człowieka, ochrona środowiska, ochrona dóbr kultury i sztuki, gwarancja wystarczających zasobów żywności, odpowiedni system opieki zdrowotnej, edukacja itp.
W tym kontekście, w grudniu ubiegłego roku, Polska miała przywilej organizowania w Katowicach XXIV Sesji Konferencji Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu. W swoim przemówieniu podczas tego historycznego wydarzenia, J.E. Kardynał Pietro Parolin, Sekretarz Stanu, w imieniu Stolicy Apostolskiej przypomniał to, co ujął Papież Franciszek w encyklice Laudato Si’ poświęconej trosce o wspólny dom: «Wytyczne dotyczące rozwiązania wymagają zintegrowanego podejścia do walki z ubóstwem, aby przywrócić godność wykluczonym i jednocześnie zatroszczyć się o naturę» (Franciszek, Laudato si’, nr 139). Zmiana mentalności jest konieczna, aby postawić w centrum ludzki i etyczny wymiar zmian klimatu. Kardynał Parolin wskazał następnie, że „w tej perspektywie mamy wielką odpowiedzialność wobec przyszłych pokoleń. Dzisiejsi młodzi ludzie wykazują dużą wrażliwość na złożone problemy związane ze zmianą klimatu. Jest to wyzwanie edukacyjne, zatem procesy edukacyjne mogą budzić i budzą w młodych tę wrażliwość, która stanowi naszą przyszłość» (Pietro Parolin, Przemówienie na XXIV Sesji Konferencji Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, 4 grudnia 2018 r.).
Przytoczone tutaj przykłady ukazują wyraźnie, że działalność dyplomatyczna Stolicy Apostolskiej koncentruje się na osobie ludzkiej, której niezbywalna i transcendentna godność tkwi ostatecznie w fakcie bycia stworzoną na obraz i podobieństwo Boga. Z taką świadomością, Stolica Apostolska jest głęboko zainteresowana dobrem ludzkości jako całości i posługuje się dialogiem dyplomatycznym na wszystkich poziomach w celu promowania wartości autentycznego humanizmu.
We wrześniu ubiegłego roku Delegacja Stolicy Świętej uczestniczyła na przykład w spotkaniu OBWE w Warszawie zorganizowanym przez Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka: OSCE’s 2019 Human Dimension Implementation Meeting (HDIM).
W kwestiach tak wielkiej wagi Stolica Apostolska nie angażuje się w sposób czysto polityczny, handlowy czy techniczny. Przeciwnie, podchodzi do problemu z punktu widzenia moralnego i duchowego, oferując perspektywy i analizy, które w innym przypadku nie zawsze byłyby słyszalne lub brane pod uwagę, próbując przezwyciężyć nieodpowiednie lub częściowe wizje całości, tak ażeby promować dobro wszystkich. W swojej działalności Stolica Apostolska kieruje się nauką społeczną Kościoła, opartą na czterech podstawowych zasadach: godności osoby ludzkiej, dobra wspólnego, solidarności i pomocniczości.
W swojej programowej adhortacji apostolskiej Evangelii gaudium, papież Franciszek podsumowuje to podejście w następujący sposób: „W dialogu z państwem i społeczeństwem Kościół nie dysponuje rozwiązaniami dla wszystkich szczegółowych kwestii. Jednakże, wespół z innymi siłami społecznymi, towarzyszy propozycjom bardziej odpowiadającym godności osoby ludzkiej i dobru wspólnemu. Kościół zawsze proponuje jasne podstawowe wartości życia ludzkiego, by można było je zastosować w życiu politycznym” (Franciszek, Evangelii gaudium, nr 241).
W świetle powyższego chciałbym wymienić kilka obszarów tematycznych, w których dobrze widoczne jest zaangażowanie papieskiej dyplomacji. Dla zachowania zwięzłości wspomnę o dwóch tematach będących przedmiotem naszego szczególnego zainteresowania: 1) służba Stolicy Apostolskiej na rzecz pokoju na świecie; 2) wkład i wizja Stolicy Apostolskiej w zakresie praw człowieka.
- Służba Stolicy Apostolskiej na rzecz pokoju na świecie
Głoszenie pokoju należy do sedna przesłania ewangelicznego i jest także jednym z ewangelicznych Błogosławieństw: «Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi» (Mt 5,9). Chrystus, jak stwierdza św. Paweł, przyszedł ogłosić pokój tym którzy są blisko i którzy są daleko (por. Ef 2,17). Pokój to nie tylko brak wojny lub współistnienie czy brak ingerencji w wewnętrzne sprawy innych państw; pokój jest wielką budowlą polityczną, która, jak podkreślał Ojciec Święty w wielu wystąpieniach, opiera się na filarach prawdy, sprawiedliwości, wolności i solidarności. Pokój to wielka ale krucha budowla, wymagająca stałej troski i uwagi.
Dlatego podstawowym zadaniem dyplomacji Stolicy Apostolskiej jest pracować na rzecz pokoju, postępując zgodnie z metodami i zasadami dotyczącymi podmiotów prawa międzynarodowego, a jednocześnie formułując praktyczne rozwiązania zgodne z prawem w celu zapobiegania, rozwiązywania lub skracania potencjalnych konfliktów i unikania ewentualnego obrotu sytuacji w kierunku nieracjonalnego użycia siły. W tej perspektywie chciałbym zaznaczyć, że to zaangażowanie jest nade wszystko działalnością natury religijnej, ponieważ chodzi przede wszystkim o to, by być autentycznie „wprowadzającymi pokój”, zgodnie z treścią Błogosławieństw (por. Mt 5,9).
Kardynał Sekretarz Stanu Pietro Parolin, w swojej Lectio magistralis na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie, która odbyła się 10 marca 2015 r., stwierdził: «Działalność dyplomatyczna Stolicy Apostolskiej nie ogranicza się do obserwowania wydarzeń czy oceniania ich znaczenia i nie może nawet pozostawać krytycznym głosem. Ona działa na rzecz współistnienia i wspólnego życia różnych narodów w celu promowania braterstwa między narodami, przy czym pojęcie braterstwo jest synonimem skutecznego współdziałania, prawdziwej współpracy, harmonii i porządku, w celu osiągnięcia solidarności skierowanej na dobro wspólne i dobro pojedynczych osób».
Jak wiadomo, termin «dobro wspólne» ma bardzo wiele powiązań z tematem pokoju. Stolica Apostolska działa odpowiedzialnie na scenie międzynarodowej nie po to, aby zagwarantować ogólne bezpieczeństwo – co jest coraz trudniejsze w tym okresie ciągłej niestabilności – ale po to, by wspierać koncepcję pokoju jako owocu relacji opartych na sprawiedliwości, poszanowaniu prawa międzynarodowego i fundamentalnych praw człowieka, szczególnie osób najbardziej bezbronnych.
- Wizja i wkład Stolicy Apostolskiej w zakresie praw człowieka
„Osoba ludzka” znajduje się w centrum uwagi Stolicy Apostolskiej z dwóch powodów: po pierwsze dlatego, że zgodnie z wiarą chrześcijańską mężczyzna i kobieta zostali stworzeni na obraz i podobieństwo Boże (Rdz 1,26-27), a po drugie, powszechny charakter Kościoła Katolickiego implikuje to, że nie jest on obcy dla żadnego narodu oraz żaden naród nie jest obcy dla Kościoła.
Osoba ludzka jest zasadą przewodnią wszelkiego zainteresowania Stolicy Apostolskiej społeczeństwem i stanowi przyczynę leżącą u podstaw jego zaangażowania na rzecz pokoju. «Człowiek jest drogą Kościoła», lubił powtarzać św. Jan Paweł II. Nie bez powodu Papież Benedykt XVI wybrał jako temat Światowego Dnia Pokoju w 2006 roku hasło: „Osoba ludzka sercem pokoju”. Osoba ludzka jest naturalnie obdarzona wszystkimi podstawowymi prawami, takimi jak prawo do życia od poczęcia do naturalnej śmierci, prawo do wyżywienia i edukacji, prawo do równości wobec prawa, prawo kobiet do niedyskryminacji w stosunku do mężczyzn, itp. Na mocy pierwszeństwa prawa do życia i do wolności, Stolica Apostolska opowiada się w rozwoju prawa międzynarodowego za tym, aby uznać za zgodną z prawem, a w szczególnych przypadkach konieczną, interwencję humanitarną wspólnoty międzynarodowej w wewnętrzną sferę państwa. Chodzi o sytuacje, gdy jego ludność podlega nieludzkiemu reżimowi lub żyje w warunkach niemożliwych do zaakceptowania.
Jak powiedział św. Jan Paweł II: „Dyplomacja papieska nie ma innego celu niż promowanie, przedłużanie na cały świat i obronę ludzkiej godności i wszelkich form ludzkiego życia społecznego, od rodziny, po miejsce pracy, szkołę, wymiar lokalny, krajowy i międzynarodowy. […] Wszędzie na świecie obowiązkiem Kościoła jest, aby jego głos był słyszany, tak aby głos ubogich był dostrzegany przez wszystkich jako fundamentalny apel do dzielenia się i solidarności. Troska Następcy św. Piotra i Kościołów lokalnych na świecie dąży do dobra duchowego, moralnego i materialnego wszystkich. Życie dyplomatyczne opiera się na zasadach etycznych, które stawiają osobę ludzką w centrum analiz i decyzji oraz uznają godność każdego człowieka i każdego narodu, z których każdy ma niezbywalne prawo do godnego życia zgodnie z jego prawdziwą naturą” (Jan Paweł II, Przemówienie do sympozjum naukowego nt. dwudziestolecia działalności dyplomatycznej w czasie jego pontyfikatu, 13 listopada 1998 r.).
Papież Franciszek, w ciągłości ze swoimi poprzednikami, zwłaszcza św. Janem Pawłem II i Benedyktem XVI, ostrzega przed koncepcją praw człowieka w kluczu indywidualistycznym, która to ostatecznie «prowadzi to do zasadniczego nietroszczenia się o innych i sprzyjania owej globalizacji obojętności, która rodzi się z egoizmu, jako owoc koncepcji człowieka niezdolnego do przyjęcia prawdy i życia autentycznym wymiarem społecznym». Jak stwierdza Papież: „Mamy w istocie zbyt wiele rzeczy, które często nie są potrzebne, ale nie jesteśmy już w stanie budować autentycznych relacji międzyludzkich, nacechowanych prawdą i wzajemnym szacunkiem» (Franciszek, Przemówienie do Rady Europy, 25 listopada 2014 r.).
Aplikując powyższe zasady do delikatnego problemu migrantów i uchodźców zmuszonych do opuszczenia własnej ojczyzny z powodu wojen, prześladowań i ubóstwa, Papież Franciszek w dniu 11 stycznia 2016 r. w swoim przemówieniu do Korpusu Dyplomatycznego akredytowanego przy Stolicy Apostolskiej mówił o przyczynach tego zjawiska i jego możliwych rozwiązaniach, podkreślając aspekty ludzkie i wzywając głowy państw do dostrzeżenia przyczyn migracji oraz «podważenia ustalonych praktyk i zwyczajów, począwszy od problemów związanych z handlem bronią, problemu zaopatrzenia w surowce i energię, inwestycji, polityki finansowej i wsparcia na rzecz rozwoju, aż po poważną plagę korupcji». Mówiąc szerzej, Papież nalegał na promowanie szczerego i pełnego szacunku dialogu między krajami pochodzenia, tranzytu i docelowymi w celu znalezienia nowych i zrównoważonych rozwiązań, mając na uwadze, że «migracje będą tworzyć podstawę przyszłości świata bardziej niż dotychczas oraz że odpowiedź może być owocem jedynie wspólnej pracy, która byłaby naznaczona szacunkiem dla ludzkiej godności i praw osób».
Na zakończenie tego przemówienia nie mogę nie wspomnieć o abp. Achillesie Rattim, pierwszym Nuncjuszu Apostolskim odrodzonej Polski, mianowanym sto lat temu, 6 czerwca 1919 r., przez Papieża Benedykta XV.
Jestem dumny z bycia następcą na Stolicy Warszawskiej tak znamienitego Poprzednika, który następnie został wyniesiony na tron papieski i przybrał imię Papieża Piusa XI.
W bieżącym roku Nuncjatura promowała różne inicjatywy upamiętniające dwie setne rocznice jednocześnie: ustanowienia relacji dyplomatycznych i powołania pierwszego Nuncjusza Apostolskiego.
Jak dobrze Państwo wiedzą, relacje między Polską a Stolicą Apostolską sięgają 1555 roku i według obliczeń jestem 73. papieskim Przedstawicielem w Polsce.
Ciekawa uwaga: wśród moich Poprzedników, oprócz wspomnianego Papieża Piusa XI, misję na tych terenach sprawowało dwóch innych przyszłych Papieży: Papież Klemens VIII, który był legatem a latere w Polsce w latach 1588-1589, i Papież Innocenty XII, który był Nuncjuszem w Rzeczpospolitej Obojga Narodów w latach 1660 – 1668.
Ponadto, przyszły Papież Paweł VI, ks. Giovanni Battista Montini, przez kilka miesięcy 1923 r. był sekretarzem Nuncjatury w Warszawie.
Podczas bardzo intensywnej pracy wykonanej w krótkim okresie trzech lat od przybycia do Warszawy najpierw jako Wizytator Apostolski, a następnie Nuncjusz aż do swojego odejścia (maj 1918 r. – 4 czerwca 1921 r.), ks. Achilles Ratti bardzo pokochał Polskę. Świadczą o tym dwa mocne znaki: po pierwsze jego konsekracja biskupia odbyła się w Katedrze Warszawskiej 28 października 1919 r., a konsekratorem był abp A. Kakowski, po drugie natomiast ikona Matki Bożej Częstochowskiej, dar biskupów polskich, wystawiona została przez niego do pobożnej czci w kaplicy Pałacu Apostolskiego w Castel Gandolfo. Umieszczono tam również obrazy znanego malarza Rosena, przedstawiające dwa historyczne wydarzenia z dziejów Polski. Warto przypomnieć, że słynny pamiątkowy medal, wykuty w 1930 r. z okazji dziesiątej rocznicy „Cudu nad Wisłą”, zwycięstwa nad bolszewikami, został dedykowany Papieżowi Piusowi XI, aby podziękować mu za to, że podczas bitwy nie opuścił Warszawy.
Niestety ostatni okres misji bp. Achillesa Rattiego w roli Wysokiego Komisarza dla terytorium Górnego Śląska w czasie plebiscytu, nie należał do łatwych i obfitował w różnorakie przeszkody. Bp Jan Kopiec mówi o tym w ten sposób: «Wszyscy, nawet sam Achilles Ratti, byli świadomi, że ta misja nie przyniosła spodziewanych efektów i można ją było uznać za porażkę, ale nie z powodu osobistych błędów komisarza”.
Bp Achilles Ratti skrupulatnie odnotowywał w swych „Dziennikach” każde wydarzenie, spotkanie i wizytę. Dzienniki dają nam precyzyjną i szczegółową wizję niestrudzonej misji pełnionej przez Achillesa Rattiego, ale z powodu ograniczeń czasowych nie mogę szerzej o tym opowiedzieć.
Chciałbym zakończyć mocnymi słowami Ojca Świętego Franciszka skierowanymi 25 czerwca 2015 r. do studentów Papieskiej Akademii Kościelnej: «Stolica Apostolska jest siedzibą Biskupa Rzymu, Kościołem, który przewodniczy w miłości, który nie zasadza się na próżnej dumie, ale na codziennej odwadze uniżenia swojego Mistrza. Prawdziwym autorytetem Kościoła Rzymskiego jest miłość Chrystusa, nie ma innego. To jedyna siła, która czyni go powszechnym i wiarygodnym dla ludzi i świata. To jest serce jego prawdy, która nie wznosi murów podziału i wykluczenia, ale staje się pomostem, który buduje komunię i przypomina o jedności rodzaju ludzkiego; to jest jego sekretna moc, która karmi jego wytrwałą nadzieję, niepokonaną pomimo chwilowych porażek».
Dziękuję za uwagę.